Язэп (Іосіф) Аляшкевіч
- майстр партрэтнага жанру ў выяўленчым мастацтве. Яго творчасць звязана з мастацкім жыццём Беларусі, Расіі, Літвы і Польшчы.
Нарадзіўся 23 чэрвеня 1777 года ў мястэчку Шулава, Вялікае Княства Літоўскае, ў сям’і небагатага музыкі,збяднелага шляхціча.
Адукацыю атрымаў у Віленскай мастацкай школе, вучыўся жывапісу ў прафесара Ф. Смуглевіча і Я. Рустэма, удасканальваў майстэрства ў Дрэздэне і Парыжы. Пасля вяртання з-за мяжы працаваў на Валыні і ў Вільні.
«Групавы партрэт»(1813)
Пасля смерці Смуглевіча ў 1807 годзе спрабаваў заняць яго месца ва ўніверсітэце. Пасля няўдалай спробы ў 1810 годзе пасяліўся назаўсёды ў Санкт-Пецярбургу, дзе пісаў, у прыватнасці, патрэты царскай сям'і. У 1812 годзе быў прыняты ў імператарскую Акадэмію мастацтваў (за палатно «Дабрадзейнае апекаванне і дбанне імператрыцы Марыі Фёдараўны пра бедных»).
«Дабрадзейнае апекаванне імператрыцы»
Сярод высланых з Рэчы Паспалітай, у тым ліку з тагачаснай Літвы, якія жылі ў Санкт-Пецярбургу, славіўся незвычайным і поўным дабрадзейнасці чалавекам. Выключную вядомасць у Санкт-Пецярбургу меў дзякуючы высокаму становішчу, якое займаў у асяроддзі пецярбургскіх масонаў. У 1822 годзе Аляшкевіч быў абраны начальнікам ложы Белага Арла.
Партрэт Льва Сапегі (1827 г)
У асяроддзі Аляшкевіча ў Пецербургу было шмат знакамітых людзей. Сярод іх быў Адам Міцкевіч. Ён нават прысвяціў таму главу ў сваёй знакамітай паэме "Дзяды". Глава так і называецца Аляшкевіч. У ёй паэт выказаў свае патаемныя думкі.
Вядома, што Пушкін, які дасканала ведаў польскую мову, менавіта гэтую главу першай перапісаў ў свой сшытак. У ёй Аляшкевіч выведзены як мудрэц, прадказацель, містык. У гэтай главе ён прадказвае найвялікшую паводку, што адбылася ў Пецярбургу ў 1824 годзе.
У выніку якой усе халупы беднякоў былі знесены, а палацы былі некранутыя. У паэме мастак робіць прадказанне, што за грахі вярхоў заўсёды пакараныя тыя, што ў нізе.
Пачытайце урывак у перакладах з польскага на рускі Мартынава і на беларускую К.Цвіркі
|
"Царь! Ты не спишь! Повсюду ночь глухая, |
Ты,цар, не спіш. Навокал - ноч глухая, Твае дваране спяць, як штоначы, Бог міласэрны духаў пасылае Цябе ад кары перасцярагчы. Цару б заснуць, ён сілай жмурыць вочы: У сны ж яго не раз у цемры ночы Раней анёл-ахоўнік залятаў - Ад ліхадзейства перасцярагаў, Бо цар тады быў чалавек, не нелюдзь, Не злосны гэтакі тыран, не звер. Пакінулі яго анёлы. Мелюць Ліхое ліха д'яблы з ім цяпер. Парады ўсе анёльскія святыя Забыў ён, нібы мроі-сны пустыя. Яго нясуць да высі залатой, Дык ён ачнецца ў д'ябла пад пятой. У нізенькіх халупках люд падданы Перш за цара ўсё ж будзе пакараны. Вядома ўсім, грамы спачатку б'юць У дуб, ці у скалы- так сярод прыроды, А між людзей - спярша ў нізы заўсёды І меней вінаватых там кладуць. Угрузлыя ў раскошу, п'янства, свары, Спяць людзі - глупства ўласнага ахвяры. Што ж, спіце, покуль - прыйдзе гэты час! - Ляных, гнеў Божы не дагоніць вас. |
Цікавы падрадкоўнік. Перакладаў сам, таму прабачце.
| "Ty nie śpisz, carze! noc już wkoło głucha, Śpią już dworzanie - a ty nie śpisz, carze; |
Ты не спишь, царь! ночь уже вокруг глухая Спят уже придворные - а ты не спишь, царь; |
Ты не спіш, цар! ноч ужо вакол глухая Спяць ужо прыдворныя - а ты не спіш, цар; |
| Jeszcze Bóg łaskaw posłał na cię ducha, On cię w przeczuciach ostrzega o karze. |
Бог любезно посылает тебе духа Он тебя предупреждает о каре. |
Бог ласкава пасылае табе духа Ен цябе папярэджвае аб карэ. |
| Lecz car chce zasnąć, gwałtem oczy zmrużą, Zaśnie głęboko - dawniej ileż razy |
Глаза насильно закрываешь, но заснуть не можешь. |
Вочы гвалтоўна зачыняеш, але заснуць не можаш. |
| Był ostrzegany od anioła stróża Mocniej, dobitniej, sennymi obrazy. |
Был предупреждён ангелом строго Мощными видениями сна |
Быў папярэджаны анелам строга Магутнымі прывідамі сну |
| On tak zły nie był, dawniej był człowiekiem; Powoli wreszcie zszedł aż na tyrana, |
Он не был таким злым, давно он был человеком Но постепенно стал тираном |
Ен не быў такім злым, даўно ен быў чалавекам Але паступова стаў тыранам |
| Anioły Pańskie uszły, a on z wiekiem Coraz to głębiej wpadał w moc szatana. |
Ангелы его покинули и он всё глубже попадал под власть сатаны. |
Анелы яго пакінулі і ён усе глыбей трапляў пад уладу сатаны. |
| Ostatnią radę, to przeczucie ciche, Wybije z głowy jak marzenie liche; |
Последний совет, то тихое предчувствие Выбьет из головы как плохая мечта; |
Апошні савет, то ціхае прадчуванне Выб'е з галавы як дрэнная мара; |
| Nazajutrz w dumę wzbiją go pochlebcę Wyżej i wyżej, aż go szatan zdepce... |
Тебя будут превозносить льстецы всё выше и выше, пока не растопчет сатана |
Цябе будуць славіць лісліўцы ўсе вышэй і вышэй, пакуль не растопча сатана |
| Ci w niskich domkach nikczemni poddani Naprzód za niego będą ukarani; |
Те кто в низких домиках никчемные подданные Раньше него будут наказаны. |
Тыя хто ў нізкіх хатках нікчэмныя падданыя Раней за яго будуць пакараныя. |
| Bo piorun, w martwe gdy bije żywioły, Zaczyna z wierzchu, od góry i wieży, |
В природе молния бьёт в горы и башни | Таму што маланка, у мертвыя б'е жывёлы(?) Пачынае зверху, з гары і вежы, |
| Lecz między ludźmi naprzód bije w doły I najmniej winnych najpierwej uderzy... |
Среди людей наоборот, бьёт в тех кто внизу В первую очередь невинных. |
Але паміж людзьмі б'е наперад ўніз І найменш вінаватых першапачаткова ударыць... |
| Usnęli w pjaństwie, w swarach lub w rozkoszy, Zbudzą się jutro - biedne czaszki trupie! |
Уснули в пьянстве сварах и разврате Завтра будут будиться бедные черепа трупов |
Заснулі ў п'янстве сварах і распусце Заўтра будуць будзіцца бедныя чэрапа трупаў |
| Śpijcie spokojnie jak zwierzęta głupie, Nim was gniew Pański jak myśliwiec spłoszy, |
Спите спокойно как глупые зверята Прежде чем вас Божий гнев, как истребитель всполошит |
Спіце спакойна, як жывелы, дурныя, Перш чым вас Боскі гнеў як знішчальнік спалохае |
 «Партрэт маладой жанчыны» (1810-е) |
 Міхал Клеафас Агінскі |
 «Партрэт Міхаіла Куту-зава(Галянішчаў-Кутузаў, князь Смаленскі)» (1830-я гады) |
 «Развітанне Хадкевіча з жонкай перад Хоцінскай бітвай» (1808) |
 «Антыёх і Стратоніка» (1810) |
Творчасць Аляшкевіча — акадэмічная, у духу позняга класіцызму, з элементамі сентыменталізму.
За карціну «Апека сірот» атрымаў званне акадэміка жывапісу. Аўтар партрэта Льва Сапегі. Шматлікія яго карціны (партрэты Адама Ежы Чартарыйскага, Іераніма Страйноўскага, 1810; Марціна Пачобута, 1810) захоўваюцца ў Вільнюсе.
Найбольш значны твор Я. Аляшкевіча — «Групавы партрэт». Таксама пэндзлю Я. Аляшкевіча належыць партрэт М. Радзівіла, блізкага сябра мастака А. Міцкевіча.
Часта выязджаў у беларускія губерні, дзе зрабіў нямала цікавых партрэтаў у стылі позняга класіцызму і рамантызму.
Сярод іх: «Групавы партрэт», «Партрэт дзяўчынкі».
Сябраваў з Адамам Міцкевічам, напісаў яго партрэт (1828).
Аляшкевіч вельмі незвычайная і нават загадкавая асоба.
Цікава пра яго, масонства, прадказанні - http://remidios-fine.livejournal.com/608509.html
Вядомыя творы «Развітанне Хадкевіча з жонкай перад Хоцінскай бітвай» (1808)
«Антыёх і Стратоніка» (1810).
«Дабрадзейнае апекаванне і дбанне імператрыцы Марыі Фёдараўны пра бедных» (1812).
«Партрэт доктара медыцыны і хірургіі Мікалая Фёдаравіча Арэнта» (1822)
«Партрэт маладой жанчыны з дзіцем» (1824)
«Партрэт Міхаіла Кутузава (Галянішчаў-Кутузаў, князь
