Урок 10. Свет прыроды ў мастацтве - глядзім і слухаем
Урок, прысвечаны тэме прыроды, - адзін з самых любімых навучэнцамі. Выявы прыроды дабратворна адбіваюцца на іх духоўна-маральным і псіхалагічным стане. Важна дапамагчы навучэнцам знайсці новы ракурс ва ўспрыманні карцін прыроды. Які гучыць свет можна паспрабаваць убачыць, свет адлюстроўваны - пачуць... Знаёмыя і звыклыя выявы паўстануць у новым абліччы.
Мэта ўроку: фармаванне ў навучэнцаў агульнага ўяўлення пра ўвасабленне свету прыроды ў розных выглядах мастацтва.
Задачы ўроку:
- актуалізаваць уяўленні пра прыродны свет;
- акцэнтаваць увагу на своеасаблівасці і прыгажосці прыроднага свету;
- паказаць магчымасці мастацтва ў расчыненні выявы прыроднага свету;
- фармаваць уменне вылучаць і апісваць выяву прыроды ў мастацкім творы;
- развіваць фантазію і ўяўленне.
Тып уроку: камбінаваны.
Навучальна-метадычнае забеспячэнне: навучальны дапаможнік, працоўны сшытак, мастацка-ілюстрацыйны матэрыял, тэхнічнае абсталяванне.
Ход уроку
- Арганізацыйны момант
Настаўнік:
Правер, Ты гатовы пачаць урок? Ці ўсё на месцы Ці ўсё ў парадку, Дзённік, ручка і сшытак?
Ці ўсё правільна сядзяць? Ці ўсё ўважліва глядзяць? Ці ўсё гатовыя слухаць?
Пачынаем наш урок.
2.1. Актуалізацыя ведаў навучэнцаў
Прырода ў розных відах мастацтва.
Якія віды мастацтва вы ведаеце. Мова мастацтва і загадкі. Прыклады загадак - вучні даюць адказы. Падобна аўтары мастакі хочуць з дапамогай мастацкіх сродкаў перадаць нам нейкія эмоцыі, пачуцці. Калі ты разумны, то цебе будзе цікава, ты знойдзешь адгадкі, зразумеешь аўтара.
Творы выяўленчага мастацтва, музыкі і літаратуры, у якіх увасоблены выявы прыроды.
Мэтапакладанне дзейнасці навучэнцаў
Настаўнік: Тэма нашага ўроку - "Свет прыроды ў мастацтве - глядзім і слухаем". Як вы думаеце, што мы павінны пазнаць сёння на ўроку і як гэтыя веды дапамогуць нам у жыцці?
Навучэнцы мяркуюць, што яны будуць назіраць за прыродай, навакольным светам, глядзець на творы мастацтва з малюнкам прыроды.
Настаўнік абагульняе выказванні вучняў.
- Мы сапраўды будзем шмат глядзець і слухаць... І ўсё разам паспрабуем паразважаць над тым, як выявы прыроды паказаны ў мастацкіх творах, як мастакі імкнуцца - і ўсё па-рознаму - распавесці нам пра свае назіранні і ўражаннях.
3. Вывучэнне новай тэмы
Літаратура
Вершы
Люблю грозу в начале мая. Как это гром резвится и играет Ці магчыма гэта. Солнце нити золотит. Што за ніці. Перлы дождевые.
Отговорила роща золотая.
Горные вершины спят во тьме ночной.
Тихие долины полны свежей мглой.
Не пылит дорога, не дрожат листы.
Подожди немного, Отдохнёшь и ты.
Навучэнцы даюць адказы на пастаўленыя пытанні.
Настаўнік: Выконваючы гэта заданне, вы паспрабуеце ўспомніць і запісаць творы выяўленчага мастацтва, музыкі і літаратуры, у якіх увасоблены выявы прыроды.
Жывапіс
Настаўнік: Калі мы кажам пра ўвасабленне выяў прыроды ў мастацтве, то ў першую чаргу ўспамінаем розныя карціны. Жывапісцы на сваіх палотнах паказваюць розныя выявы прыроды, розныя станы і настроі. Сярод жанраў жывапісу, прысвечаных прыродзе вы, я думаю, адразу назавяце той, пра які спяваецца ў песні:
Если видишь, на картине Нарисована река,
Или ель и белый иней,
Или сад и облака,
Или снежная равнина.
Или поле и шалаш,
Обязательно картина называется...
... (Пейзаж)
Навучэнцы глядзяць фрагмент анімацыйнага фільма "Пластилиновая ворона" (реж. А. М. Татарскі).
Настаўнік: Так што ж такое пейзаж?
Пейзаж (франц. paysage, ад pays - краіна, мясцовасць) - жанр жывапісу, прысвечаны малюнку прыроды.
На Радзіме
Бялыніцкі Біруля Прырода і беларусы. Людзі частка прыроды.
Пагледзіце ўважліва на карціну. Што вы можаце сказаць пра яе? Падумайце, якая назва карціне прапанавалі б вы.
Навучэнцы даюць адказы на пастаўленыя пытанні.
Настаўнік абагульняе выказванні навучэнцаў.
Настаўнік: У еўрапейскім жывапісе пейзаж як самастойны жанр з'явіўся толькі ў XVI павеку, у рускім выяўленчым мастацтве і таго пазней - у XVII павеку. Да гэтага пейзаж быў проста фонам для гістарычных, жанравых сцэн ці партрэта. У жывапісе адрозніваюць пейзажы розных тыпаў: гарадскія ,, з малюнкам мора (І. К. Айвазоўскі. Марскі бераг. Развітанне), з уключэннем у пейзаж людзей, жывёльных, архітэктурных збудаванняў .
Настаўнік адначасова з пералікам розных тыпаў пейзажаў дэманструе карціны, якія адпавядаюць гэтым тыпам, і дае ім кароткую характарыстыку.
Навучэнцы падчас успрыманні разважаюць і выяўляюць уласныя меркаванні пра ўбачаны.
Настаўнік: Зараз разгледзім пейзаж рускага мастака XIX стагоддзі Язэпа Ілліча Левітана "Залатая восень" і адкажам на пытанні, якія дапамогуць навучыцца распавядаць не толькі пра гэту карціну, але і пра любы іншы твор мастацтва:
- Якую пару года і які менавіта восеньскі месяц, на ваш погляд, намаляваў мастак?
- Чаму мы лёгка можам вызначыць восеньскі месяц, гледзячы на карціну?
- Што намалявана на карціне (якія яе тэма і сюжэт)?
- Які настрой прыроды выказаў у карціне мастак?
- Якія сродкі выразнасці выкарыстоўваў пейзажыст? (Каляровая гама, каларыт, выразнасць мазкоў і інш.)
- Які настрой узнікае ў вас, калі вы гледзіце на гэту карціну?
- Фізкультхвілінка
4. Першаснае замацаванне вывучанага матэрыялу
Настаўнік: Дзеці, пагледзіце за акно, там таксама восеньскі пейзаж.
(Можна папытаць навучэнцаў вызначыць тып пейзажу - гарадскі, сельскі ці інш.)
Навучэнцы параўноўваюць восеньскі пейзаж - у навакольным асяроддзі і ў творы мастацтва, абгрунтоўваюць свой пункт гледжання.
Настаўнік: Давайце прадстаўляльны сябе мастакамі і апішам восеньскую карціну за нашым акном, як быццам мы малюем пейзаж.
- Што намалявана на нашай карціне?
- Які настрой перадае карціна?
- Якую каляровую гаму, каларыт, лініі і іншыя сродкі выразнасці жывапісу мы выкарыстоўваем?
- Як мы назавём наш пейзаж?
Навучэнцы прапануюць свае варыянты назваў
Настаўнік: Зараз прадстаўляльны сябе кампазітарамі і апішам музычны твор, у якім таксама ўвасоблены выява прыроды за нашым акном, гэта значыць музычны пейзаж.
- Якую мелодыю, тэмп, рытм, лад і іншыя сродкі музычнай выразнасці мы выкарыстоўваем?
- Які настрой выяўляе наш музычны пейзаж?
- Як мы назавём наш музычны пейзаж?
Навучэнцы прапануюць назвы музычнага пейзажу за акном, кажуць пра павольны, спакойны тэмп, плыўнай (поступенной) мелодыі. минорном ладзе, ціхай дынаміцы.
- Замацаванне і ўжыванне вывучанага матэрыялу ў розных выглядах дзейнасці
Музыка
Настаўнік: Давайце паслухаем два музычных творы і азначальны, якой пары года і нават якому месяцу прысвечана кожнае з іх.
Навучэнцы слухаюць творы П. І. Чайковского "Кастрычнік. Восеньская песня"
Вівальдзі з цыклу Поры года
Падчас успрыманні навучэнцы з дапамогай настаўніка апісваюць характар абодвух месяцаў, паказаных кампазітарам з дапамогай вызначаных сродкаў музычнай выразнасці, вылучаючы і аналізуючы некаторыя з іх (напрыклад, тэмп, рытм).
Настаўнік дапамагае навучэнцам прыйсці да высновы пра тое, што ў мастацкіх творах, прысвечаных адной пары года, аўтарам могуць быць паказаны розныя станы і настроі прыроды.
Навучэнцы запісваюць у сшытак імя кампазітара і назвы праслуханых твораў.
Настаўнік: Малюнкі элементаў прыроды - ці раслінных элементаў - можна ўбачыць на шматлікіх прадметах і рэчах, якімі карыстаецца чалавек. Гэта могуць быць сшыткі, упрыгожванні, адзежа. Якія прадметы з малюнкам раслінных элементаў вам знаёмыя?
Навучэнцы з дапамогай навадных пытанняў завуць рэчы і прадметы з расліннымі элементамі.
- Інфармацыя пра хатняе заданне
Настаўнік рэкамендуе навучэнцам прынесці лісты паперы фармату А4, просты аловак, каляровыя алоўкі ці пастэль для выканання пейзажу.
- Падвядзенне вынікаў уроку
Настаўнік: Давайце скончым прапанову: "Пейзаж - гэта...".
- У жывапісе, музыцы і літаратуры (асабліва ў паэзіі) ёсць свая мова і свае сродкі мастацкай выразнасці, дзякуючы якім мы можам убачыць і пачуць пейзаж, адчуць яго настрой.
- Рэфлексія
Настаўнік прапануе навучэнцам вуснова па ланцужку назваць адно ці два словы, паняцці, прозвішчы, назвы прац, якія запомніліся (спадабаліся) на ўроку.
