Імпрэсіянізм
Моне Впечатление. Восход солнца.
Імпрэсіянізм (ад impression – уражанне) – гэта напрамак у мастацтве, які зарадзіўся ў Францыі ў канцы 1860-х гадоў.
Слова «імпрэсіянізм» паходзіць ад назвы карціны Манэ Уражанне. Узыход сонца. У адным з часопісных артыкулаў «імпрэсіяністамі» абазвалі мастакоў, прадстаўленых на выставе 1874 г., для выказвання сваёй пагарды. Але імпрэсіянізм прайшоў шлях ад першапачатковай пагарды да ўсеагульнага захаплення. Праўда, большасць мастакоў не паспелі атрымаць асалоду ад прызнання сваёй творчасці. А некаторыя нават памерлі ў галечы.
У чым жа сакрэт папулярнасці імпрэсіяністаў? Чаму іх карціны прыцягваюць увагу нават далёкіх ад мастацтва людзей? Чаму карціны імпрэсіяністаў на аўкцыёнах купляюць за дзясяткі мільёнаў даляраў? Адказы даваць цяжка. Бо ў кожнага можа быць сваё меркаванне.
У савецкай школе нас вучылі, што твор мастацтва – ёсць адзінства зместу і формы. Нядрэнная схема для разгляду сутнасці мастацкага стылю.
Форма – гэта тое, як мастакі малявалі. Наватарства ў працы з колерам, кампазіцыяй, перадачы святла. А змест – гэта выбар тэм, адлюстраванне духу і настрою свайго часу.
Вось пра гэта мы і пагаворым.
Тэхніка.
Імпрэсіяністы ня змешвалі фарбы. Выкарыстоўвалі кантрасныя мазкі. Змешванне фарбаў прыводзіць да страты інтэнсіўнасці колеру, і наадварот, дзве размешчаныя яркія фарбы падкрэсліваюць і ўзмацняюць эфект.
Імпрэсіяністы ня былі першымі, хто выкарыстаў гэты эфект. Са старых майстроў успамінаюць у першую чаргу Рубенса. У дадатак як і імпрэсіяністы, ён не выкарыстоўваў чорны колер.
Вялікая ўвага мастакамі надавалася святлу. У гэтым яны не былі таксама першапраходцамі. Менавіта ў гэты час быў зноў адкрыты мастак Вермеер. Ніхто са старых майстроў не надзяляў столькі ўвагу святлу, як ён. Большасць сучасных даследчыкаў лічаць, што Вермеер выкарыстаў якія то спецыяльныя прыстасаванні. Камеру абскуры або што-небудзь падобнае. Апярэдзіць адкрыцці зробленыя фатографамі за некалькі стагоддзяў да вынаходніцтва фатаграфіі, лічаць немагчымым без якіх-небудзь хітрыкаў.
Трэба адзначыць, што менавіта адкрыццё фатаграфіі сур’ёзна паўплывала на фарміраванне тэхнікі імпрэсіянізму. Як і ў фатаграфіі ў творчасці імпрэсіяністаў святло мае першараднае значэнне.
Фатографы ў пошуках кадра сустракаюць світанак і праводзяць заходы. Менавіта ў гэты час сутак найлепшае асвятленне, якое дае кантрасныя колеры. Так і мастакі будуць выходзіць на пленэр (an plein air – на адкрытым паветры), каб ухапіць гульню святла.
Пленэр ня быў вынаходствам імпрэсіяністаў. Раней гэта практыкавалі барбізонцы. Магчыма, што і на іх творчасць магло паўплываць адкрыццё фатаграфіі (1839).
Трэба сказаць, што тэхніка малявання на пленэры мала папулярная сярод сучасных мастакоў. Карцін з краявідамі і цяпер прадаецца мноства. Многія хочуць павесіць карціну сабе на сцяну ў кватэры шматпавярхоўкі сучаснага мегаполіса. Але асабіста я ні разу не бачыў мастака на адкрытым паветры. Яны таксама сядзяць у гэтых скрынках і перамалёўваюць фатаграфіі. На пленэрах цяпер толькі адны фатографы. У ХІХ стагоддзі тэхналагічна ажыццявіць гэта было вельмі цяжка. Цяпер дастаткова проста. Але і цяпер, каб захаваць імгненне, знайсці цікавы кадр робіцца тысяча здымкаў. Тады ж такой магчымасці не было. Толькі вострае вока і добрая памяць мастака маглі дапамагчы ўзнавіць і захаваць на палатне гэта імгненне.
Пра гэта не вельмі любяць казаць, але імпрэсіяністы, як і сучасныя мастакі любілі перамалёўваць фатаграфіі. Паглядзіце, напрыклад, на «Блакітных танцорак» Дэга.
А вось што пішуць пра яго даследчыкі мастацтвазнаўцы: Яго палотны прэзентуюць гледачу асаблівае жыццё, паказваюць нязвыклыя куткі тэатра, часам бачныя толькі ў прачыненыя дзверы. Знакамітая карціна «Блакітныя танцоркі», напісаная з зусім незвычайнага ракурсу, нібы мастак, а за ім і глядач, падглядвае за балярынамі.
Карціна ўвасабляе сабой свабодную і нязмушаную кампазіцыю, за якую Дэга часта падвяргаўся крытыцы: «абрэзаныя» ракурсы, прадметы і людзі прыпісваліся яго няўменню ўкласціся ў памер карціны. Выбіраючы асаблівы кут гледжання, Э. Дэга пераносіў на палатно шматок жыцця, якому ён быў нікому не бачным сведкам.
Між тым, аўтар проста змалёўвае сваю карціну з фота. А ўсе астатнія слоы трэба аднесці тагачаснаму папарацы.
Ван Гог, бывала, з фатаграфіі маляваў партрэты.
Тады гэта не лічылася ганебным. Імпрэсіяністы не толькі гэтага не саромеліся, але і падкрэслівалі гэтую сувязь.
Напрыклад, «Балетная школа». Рама карціны абразае постаць танцоркі, што стварае ўражанне кадра фатаграфіі. У гэтых карцінах шмат руху, непасрэднасці, рэальнасці таго, што адбываецца. Фотаграфічнасці.
Мімалётныя імгненні, не заўважаныя жэсты, новы рытм, буйныя планы – усё гэта радніць мастакоў імпрэсіяністаў і фатографаў. Перад імі стаяць падобныя задачы.
Злавіць удала святло, перадаць яркія кантрасныя фарбы і рух, спыніць імгненне, напоўненае жыццём. І выклікаць гэтым эмацыйны водгук. Тое, што называецца ўражанне (impression).
Не дзіўна, што першая важная выстава імпрэсіяністаў праходзіла ў майстэрні фатографа.
Але ўплыў на імпрэсіянізм фатаграфіі было не адзіным.
У той час стала папулярным японскае мастацтва. Лічыцца, што пачалося гэта пасля 1853, калі на Сусветнай выставе ў Парыжы еўрапейцы адкрылі для сябе выяўленчае і прыкладное мастацтва Японіі. Яно зрабіла сенсацыю. Асаблівы ўплыў на імпрэсіянізм аказалі працы такіх майстроў, як - Кацусіка Хакусай, Хіросігэ і Утамаро.
Нечакана для сябе імпрэсіяністы знайшлі ў гравюрах Хакусая тое, што даўно шукалі: дэкаратыўнасць арганізацыі плоскасці, шырокае прымяненне каляровай плямы, выразнасць сілуэту і звівістых контураў.
Глядзіце, як падобныя Ірысы Ван Гога і Хакусая.
Вядомым постімпрэсіяністам быў Тулуз-Латрэк. Кажуць, што ён падняў плакат да высокага мастацтва. Не дзіўна. У яго плакатах адчуваецца ўплыў японскіх майстроў.
Тулуз-Лотрек Японский диван«Латрэк цудоўна валодае лініяй, спраўляючыся з ёй з незвычайнай упэўненасцю. Ён лёгка выгінае яе па загадзе моманту – гэтыя выгібы дасціпныя, элегантныя, сумныя ». Так пісаў пра творчасць Тулуз-Латрэка яго сучаснік, мастацкі крытык Франц Журдэн.
Такія ж словы можна сказаць і пра знакамітага японскага майстра Хакусая.
Ніжэй прадстаўлена карціна Тулуз-Лотрека. Яна нават называецца Японскі дыван. (Дыван – гэта месца дзе збіраюцца, клуб.)
Словам, тэхніка мастакоў імпрэсіяністаў выкарыстала новыя адкрыцці. Самі імпрэсіяністы адкрывалі новае. Як мастацкі стыль імпрэсіянізм шмат у чым быў наватарскім. Цікавы ён быў тады сваім сучаснікам, цікавы і цяпер. Гэты стыль не здаецца архаічным.
А зараз пагаворым аб тым, якім быў змест іх карцін. Што яны любілі маляваць.
Тэмы.
Пра гэта крыху згадвалася ў матэрыяле Рэалізм. Менавіта гэты стыль папярэднічаў імпрэсіянізму. Хоць і ўяўляюць імпрэсіянізм, як нешта лёгкае і несур’ёзнае, але менавіта ён без тэндэнцыйнасці паказвае рэальнае жыццё горада.
Месца дзеяння палотнаў імпрэсіяністаў не пейзажы палёў, як у барбізонцаў, а кафэ, кабарэ, бардэлі. Калі прырода, то з пікніком. Мора -з яхтамі або лодкамі. Віно, жанчыны, танцы- любімыя тэмы і персанажы імпрэсіяністаў.
Час рамантыкаў і духоўных шуканняў скончыўся. Людзі карыстаюцца выгодамі новай індустрыяльнай цывілізацыі. І ўсім тым, што можа даць гарадское жыццё.
У свой час была напісана вядомая кніга М.Кундэры «Невыносная лёгкасць быцця». Назва – аксюмарон. Спалучэнне – неспалучаемага. З аднаго боку развіццё цывілізацыі вырашыла многія праблемы чалавецтва – голад, эпідэміі і інш. Здавалася б, бяры і атрымлівай асалоду ад «лёгкасці быцця».
Але – не. Так, скажам, у суботу і нядзелю можаш адчуць нешта падобнае, і тое зрэдку. А ў панядзелак зноў навальваецца ўсё з ранейшай сілай. Бывае, што людзі радуюцца сваім хваробам, таму што яны могуць вырвацца з кругазвароту штодзённасці. Ну а як жа адчуць гэтую «лёгкасць»?
Творчасць імпрэсіяністаў можа ў гэтым дапамагчы. Сюжэты карцін адрознівае бесклапотнасць, адсутнасць праблем, уменне жыць сённяшнім днём.
Дзецям гэта ўласціва. Мы дарослыя, а ў асаблівасці настаўнікі і бацькі, любім наваліць на іх плечы груз будучых праблем. Дзеці кажуць – «гуляй пакуль малады», а мы ім – ня губляй часу пакуль малады, цяпер ты вясёлы, потым плакаць будзеш. Ці – "Ты всё пела - это дело, так поди же попляши".
А між тым, з узростам праблемы вырашаюцца. А дзе тая лёгкасць быцця, ад якой мы адмовіліся, клапоцячыся пра заўтрашні дзень?
Несумненна, што нудзець і нагадваць нам дарослым неабходна. Але ва ўсім трэба ведаць меру. А ў чымсці не толькі вучыць, але і вучыцца ў дзяцей.
Вашай увазе прапануецца невялікі фільм зроблены вучаніцай. Мае больш 1500 праглядаў.
Можа і Вам (вучням) захочацца зрабіць нешта падобнае.
